بررسی هزینه‌ها و مخارج خانوارهای شهری | دخل و خرج نامیزان

برای اطلاع رسانی شهرآرانیوز; بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی در سال 1402 بیشترین هزینه خانوارهای شهری ایران مسکن، سوخت و انرژی و پس از آن خوراک است. همچنین این گزارش نشان می دهد در حالی که دارایی خالص سالانه یک خانوار شهری حدود 327 میلیون تومان است، درآمد خالص یک خانوار شهری 315 میلیون تومان است.

این رقم نشان می دهد که هر خانوار در شهرستان حدود 12 میلیون تومان کسری بودجه داشته است. گزارش بررسی بودجه خانوار شهری نشان می دهد که میانگین ارزش خالص سالانه خانوارهای شهری در سال 1402 نسبت به سال 1401 48.1 درصد افزایش یافته است.

این گزارش نشان می دهد که تامین مسکن و غذا همچنان مشکل اصلی اقتصادی خانوارهای شهری است. همچنین سهم «مسکن، سوخت و انرژی» و خوراک از کل هزینه‌های سالانه نسبت به سال گذشته افزایش یافته است، با این تفاوت که شدت افزایش هزینه‌ها در بخش مسکن بیشتر بوده است. این داده ها فشار مضاعف ایجاد شده توسط خانوارهای شهری را برای تامین نیازهای اولیه خود نشان می دهد.

هزینه های خانوار در شهر

بر اساس گزارش بانک مرکزی، خالص هزینه خانوار سالانه شهرستان در سال 1402 به 327 میلیون تومان رسید که نسبت به سال 1401 48.1 درصد افزایش داشته است. بیشترین سهم از این هزینه ها متعلق به گروه مسکن، سوخت و انرژی است که 34.7 درصد از کل هزینه های خانوار را تشکیل می دهد. در رتبه دوم هزینه های خوراک و نوشیدنی قرار دارد که 29.9 درصد از کل هزینه های خانوار را شامل می شود. حمل و نقل نیز 9.8 درصد از هزینه های خانوار را به خود اختصاص داده است.

بررسی روند دخل و خرج خانوارهای ایرانی از سال 1393 نشان می دهد که در مدت پنج سال درآمد و هزینه خانوارها با هم سازگار نبوده و میزان هزینه خانوارها بیشتر از درآمد آنها بوده است. در این دوره بیشترین تفاوت درآمد و هزینه خانوار مربوط به سال های 1401 و 1402 است.

خرداد 1401 با ضربه جدی به سبد مصرف خانوارها همراه بود. با افزایش مابه التفاوت ارز ترجیحی 4200 تومانی با نرخ بازار و در عین حال افزایش قیمت جهانی برخی از محصولات وارداتی، دولت مجبور شد از این نرخ ترجیحی صرف نظر کند که فشار بیشتری را به بازار وارد می کند. کشور بودجه روز به روز است.

تثبیت این نرخ ترجیحی در نهایت منجر به تمام پیامدهای افزایش قیمت که در نتیجه تورم رخ داد، بر قیمت کالاهای “اساسی” به ویژه مواد غذایی انجامید. برای جبران این تاثیر منفی یکباره بر رفاه خانوار، دولت تصمیم گرفت کمک های نقدی را به 9 دهم پرداخت کند که نسبت به سه دهه اول (30 درصد جمعیت با کمترین درآمد) بیشتر بود. با این حال، ناپدید شدن ارز ترجیحی منجر به افزایش تفاوت بین درآمد و هزینه خانوار شد.

افزایش متناسب هزینه ها و حداقل دستمزدها یکی از مواردی است که باعث تفاوت درآمد و هزینه خانوارهای ایرانی در سال 1402 شده است. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم ایران در سال 1402 معادل 40.7 درصد بوده است. ضمناً امسال حداقل دستمزد کارگران 27 درصد و سایر سطوح دستمزد 21 درصد افزایش یافته است.

در سال جاری حقوق کارکنان دولت، مستمری بگیران، کارمندان و مددجویان صندوق های بازنشستگی کشوری 20 درصد افزایش یافته است. از سال 2018، تورم سالانه حداقل 40٪ بوده است، اما حداقل دستمزد به این سطح افزایش نیافته است. به جز سال 1401 که افزایش حقوق بگیران پایین 57 درصد افزایش یافت، سایر حقوق بگیران 38 درصد و کارمندان دولت 20 درصد افزایش یافتند.

هزینه های غذا

در بین مواد غذایی، بیشترین سهم مربوط به هزینه اصلی گوشت است که 26 درصد هزینه های خوراک را شامل می شود. به عبارت دیگر از هر 100 واحد هزینه اصلی غذا، 26 واحد گوشت مصرف می شود. در رتبه دوم میوه های تازه با 16.7 درصد و پس از آن سبزیجات تازه با 11.9 درصد قرار دارند. از سوی دیگر، خشکبار و آجیل 3.6 درصد سبد غذایی را تشکیل می دهند. این سهم کمتر ممکن است به دلیل مصرف کمتر این اقلام در نتیجه قیمت های بالاتر باشد تا قیمت های پایین تر.

چند درصد از خانواده ها مستاجر هستند؟

بررسی نحوه سکونت خانواده‌های ایرانی در سال گذشته نشان می‌دهد که 64.2 درصد از خانواده‌های ایرانی خانه‌های شخصی دارند و در آن زندگی می‌کنند. این در حالی است که 26.1 درصد آنها در مسکن اجاره ای، 0.3 درصد و 9.4 درصد در مسکن رایگان زندگی می کنند.

تغییر سبد مصرف خانوار

تحلیل روند تغییرات مصرف مواد غذایی در سبد خانوارهای شهری نشان می دهد که الگوی مصرف آنها از سال 1393 تا 1402 تغییر چشمگیری داشته است. به عنوان مثال سرانه مصرف برنج از 120 کیلو به 100 کیلو کاهش یافته است. مصرف گوشت از 41 کیلوگرم به 32 کیلوگرم کاهش یافت.