روایتی متفاوت از زندگی مرحوم سیدجعفر ماه رخسار در قاب تلویزیون

شکیبا افخمی راد یستا; مسعود زاریان در جدیدترین تجربه خود در عرصه ضبط مستند، اثری درباره زندگی مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید جعفر ماه رخسار از خادمان فرهنگ رضوی و دست اندرکار آثار وی تولید کرد. حدود پنجاه سال در حرم امام رضا (علیه السلام) مرثیه می نوشتند.

وی در این مستند با نام «ماه رخسار» داستانی متفاوت از زندگی مرحوم ماه رخسار را به تصویر کشید و به بخشی از زندگی این مداح پرداخت که بسیار جذاب و آموزنده است. به بهانه پخش مستند «ماه رخ زار» از شبکه یک، گفت وگویی با مسعود زاریان، مستندساز مشهدی انجام دادیم که پیش روی شماست.

یک سبک زندگی متفاوت

به گفته مسعود زاریان، ساخت فیلم مستند «ماه رخسار» به سفارش بنیاد بین المللی امام رضا (علیه السلام) در سال 1401 زمانی که مرحوم ماه رخسار در قید حیات بودند، اما وقفه هایی در کار ایجاد شد. که باعث طولانی شدن مراحل ساخت این مستند شد، حدود یک سال پس از درگذشت خادم رضوی.

وی در این مستند سعی کرده به ویژگی خاص و جدیدی از زندگی مرحوم ماه رخار بپردازد و درباره روند ساخت اثر خود می گوید: مداحان و مداحان افرادی هستند که سعی می کنند در خط اهل بیت حرکت کنند. -بیت علیهم السلام. (ص) و به گونه ای که معارف معصومین (علیهم السلام) را تقویت کند; افرادی متواضع، با اخلاق و مردم به آنها اعتماد دارند. آقای ماه رخسار نیز از این قاعده مستثنی نبود.

او همچنین از معدود کسانی بود که بر مرثیه خوانی سنتی و گروه خوانی اصرار داشت و در مرثیه ها و ملودی های ایرانی و عربی و آلات آوازی ایرانی از اشعار سنگین، صحیح و هدفمند استفاده می کرد. اما آنچه بیشتر توجه من را به خود جلب کرد کیفیتی بود که در زندگی خدمتگزار او یافتم. ویژگی ای که من اغلب در مبلغان و روحانیون پیدا کرده ام این است که برای انجام کارهای تبلیغی به روستاها و شهرهای دور افتاده می روند.

این کارگردان با اشاره به سفرهای مستمر مرحوم ماه رخ زر به شهر راوند در استان اصفهان، خاطرنشان می کند: وقتی مناسبت هایی مانند محرم فرا می رسد و مرحوم ماه رخار برای ارائه برنامه به راوند می رود، جمعیت زیادی به استقبال او و شترها می آیند. گاو و گوسفند راه او را قربانی می کنند. کاری که آنها بیشتر انجام می دهند استقبال از هنرمندان و سیاستمداران است.

بی رغبتی کامل مردم به مداحی اهل بیت علیهم السلام و رویکرد مرحوم ماه رخار برایم جذاب و جالب بود، بنابراین تصمیم گرفتم به این موضوع بپردازم. زاریان که معتقد است مرحوم ماه رخسار به دلیل ارتباط با مردم و پنجاه سال تداوم این ارتباط به شهرت رسیده است، تأیید می کند: تصور کنید پنجاه سال خانه و زندگی خود را در مناسبت های خاص رها کنید و کارهای تبلیغی و مداحی انجام دهید. برای رفتن به خانه یک شهر دور، و در این بین، می توانید با ارتباطاتی که ایجاد می کنید، تحولی در آن منطقه ایجاد کنید.

حقیقت این است که سفرهای مستمر مرحوم ماه رخسار دلیل بر انتقال صحیح مبانی دینی و آثار تبلیغی و تأثیر آن بر قلوب بود. این واقعه را می توان یک اعلامیه عینی، عملی، اخلاقی و رفتاری نامید. یعنی همان پیامی است که اهل بیت علیهم السلام بارها در تعابیر مختلف بر آن تأکید کردند.

وی ادامه می دهد: مرحوم ماه رخار حتی برای دیدار با رهبر معظم انقلاب نیز سفر خود به رواندا را لغو نکرد و ارتباط خود را با مردم این شهر تا پایان عمر حفظ کرد.

ناهماهنگی در فرآیند تولید

زاریان در حین تهیه مستند «ماه خسار» نیز با مشکلاتی مواجه شد که کار را برای او سخت کرد: معمولاً در کشور ما در کارهای رسانه ای کاستی هایی مانند تاخیر در تحویل آرشیو وجود دارد. ما در ساخت فیلم مستند «ماه رخسار» نیز با این مشکل مواجه بودیم و مدت زیادی منتظر ارسال اعداد بودیم، اما به دلیل طولانی بودن مراحل تولید مستند، کار را سریعتر جمع آوری کردیم و در نهایت به نسخه ای به مدت شصت دقیقه رسید که از شبکه یک پخش شد. البته امیدواریم در آینده نسخه بهتری را تهیه کنیم.

وی تاکید می کند: باید سیره دینی و رفتار اخلاقی مرحوم ماه رخ زر را تقویت کنیم و همچنین این خادم فرهنگی رضوی را به عنوان الگوی نسل جدید که می خواهند وارد عرصه مداحی و مداحی کنند معرفی کنیم. از این منظر باید کاستی های موجود در مستند «ماه خسار» را برطرف کرد و این اثر را بیشتر دید.

این کارگردان درباره تناقضات پیش آمده در زمان فیلمبرداری این مستند نیز توضیح می دهد: زمانی که تولید مستند را شروع کردیم، آقای ماه رخار حال و هوای خوبی نداشتند اما سعی کردیم از او عکس بگیریم. البته به دلیل برخی ناهماهنگی ها در برنامه ریزی و تخصیص بودجه، نتوانستم دوربینم را با این چهره مهم یک صحنه آنطور که می خواستم ثبت کنم.

وی مرحوم ماه رخسار را فردی از هویت و حافظه جمعی مردم مشهد معرفی می کند و در ادامه سخنان خود می گوید: باید فرصتی فراهم می شد تا بتوانم از لحاظ جسمی و مادی در کنار این بزرگوار باشم. از نظر روحی بدون نگرانی، شیوه زندگی و ثبت صحیح دیدگاه خود نسبت به جهان. اصلاً باید بیست و سی جلسه مرحوم ماه رخسار را به جای پنج جلسه می گرفتیم.

تلاش نکردن برای عکاسی از چهره یک صحنه

زاریان که در مستند خود سعی کرده زندگی یکی از چهره های هویتی مشهدی را به تصویر بکشد، درباره عدم تولید چنین مستندهایی می گوید: متاسفانه در مشهد که محل پرورش نوابغ است، کار عمیق و جدی برای آن انجام نداده ایم. شخصیت های بزرگ ما این در حالی است که در برخی دیگر از شهرهای کشور نیز آثار خوبی با محوریت معرفی چهره های تاثیرگذار با حمایت سازمان های ذیربط در حال تولید است.

وی ادامه می دهد: تا امروز فقط کار دکوراسیون انجام داده ایم و نتیجه ای نداشته است. یعنی چندین تماس عمومی گرفتیم و سر و صدا کردیم که می خواهیم کار هویتی انجام دهیم اما در نهایت چاره ای نداشتیم.

این کارگردان کمبود برنامه، تلاش، علاقه و شور ملی و مذهبی را دلیل کمبود آثار تجسمی با محوریت معرفی شخصیت های هویت شهر می داند و بیان می کند: نمی خواهم سیاه نمایی کنم، اما ما در میدان تصویر خالی هستیم. با این حال ما ناامید نیستیم و معتقدیم که هر وقت ماهی را از آب بیرون بیاوریم تازه تر است.

زاریان همچنین با اشاره به مهاجرت بیشتر سینماگران از مشهد به پایتخت می گوید: اکنون کمترین هزینه برای تولید فیلم بدون بازیگران سرشناس ۲۵ میلیارد تومان است. ما انتظار چنین بودجه ای را نداریم و می گوییم با یک میلیارد تومان می توانیم مستند خوبی تولید کنیم. آیا واقعا ارزشش را ندارد؟

این هنرمند همچنین با تاکید بر علاقه عموم مردم به آثار تاریخی می گوید: تاریخ شیرینی است و همه دوست دارند از زندگی افراد تاثیرگذار فارغ از حرفه شان مطلع شوند. البته ممکن است مخاطب برای چنین آثاری بلیت نخرد، اما برخلاف فیلم ها می تواند چندین بار در خانه آن ها را تماشا کند. چون یک سند تاریخی را می بینند و می توانند مسائلی را از آن کشف کنند.