مسائل مالی مهم‌ترین دلیل تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها در کشور | کتاب فروشی قدیمی «علامه» در مشهد تعطیل شد

محبوبی عظیم زاده یستا; می توان فهرست بلندبالایی از کتابفروشی هایی را که در سال های اخیر برای همیشه بسته اند، برشمرد. کتابخانه های سراسر کشور: تهران، شیراز، دامغان، زاهدان، مشهد و بسیاری از شهرهای دیگر. دلایل اصلی تعطیلی ها مسائل مالی و اقتصادی، میراث اجاره های گزاف دوران، قیمت بالای کاغذ و بسیاری دغدغه های دیگر است که وقت مردم را برای مطالعه و مطالعه می گیرد.

متأسفانه اکنون با تعطیلی کتابخانه قدیمی «مارک» در مشهد، این فهرست طولانی‌تر شده است. یک کتابفروشی باستانی که در سال 1374 تأسیس شد در سال های اخیر در جاده احمدآباد فعالیت می کند و اکنون به جرگه کتابفروشی هایی ملحق شده است که به دلیل توزیع مجازی کتاب، چراغ های آن تقریبا خاموش شده بود و تنها یک سوسو باقی مانده بود. اما المرکه تنها کتابخانه شهر ما نیست که به دلیل فشارهای اقتصادی تعطیل شده است.

بسته شدن کتابفروشی های دومینو

خبرگزاری ایبنا در آذرماه ۱۳۹۸ از تعطیلی مجتمع فرهنگی شهر کتاب دامغان خبر داد که ۳۰۰ میلیون تومان ضرر کرد. در 24 آبان 1400 کتابفروشی قدیمی خیابان زند شیراز تعطیل و به عینک فروشی تبدیل شد. در اول شهریور 1401، ایسنا از تعطیلی کتابخانه جدید «چهل کلاغ» و کتابخانه قدیمی «فردوسی» در تجریش تهران خبر داد و همچنین از تعطیلی کتابخانه «نمایشگاه کتاب کودک» در سال 1397 خبر داد. . در 18 خرداد 1402، تسنیم نوشت که کتابخانه آل هاشمی در میدان ولیعصر نیز تعطیل می شود.

اخبار گرد هم آمدن کتابفروشی های قدیمی یا جدید دیگر خبری نیست. هنوز هم می توانید با یک جستجوی ساده در اینترنت به این نام ها اضافه کنید. کتابخانه‌هایی که بسیاری از آنها حتی پس از تعطیلی‌های موقت و چندباره و یا در دوران پریشانی ویروس کرونا و قرنطینه به حیات خود ادامه دادند، اما سرانجام پس از تحمل فشارهای مختلف اقتصادی و فرهنگی، تصمیم به پایان یا تغییر زندگی گرفتند.

مهم نیست کجای این کشور هستند. شهرها و شهرهای کوچک در انزوای خودخواسته یا کلانشهرهای شلوغ، مانند تهران و مشهد، جایی که قدمت برخی کتابفروشی‌ها و مؤسسات انتشاراتی به سال‌ها قبل برمی‌گردد.

پایداری با اسپرسو

کتابخانه های مشهد نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در تیرماه 1401 هجری قمری، خبرگزاری ابنا گزارشی از کتابفروشی قلم در خیابان ابن سینا منتشر کرد با این عنوان: کتابفروشی قلم مشهد در شرف تعطیلی است. و البته خوشبختانه این کتابفروشی همچنان به کار خود ادامه می دهد، اما با اضافه شدن یک دستگاه اسپرسوساز در گوشه مغازه برای کسانی که به دنبال کتاب نیستند نوشیدنی سرو می کند.

احمد باروح، صاحب این کتابفروشی در آن گزارش به ماجرای حذف یارانه روی کاغذ و افزایش قیمت کتاب اشاره کرده است. این کتابفروش در گفتگویی که سال گذشته در همین زمینه با وی انجام دادیم، رونق فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را یکی از دلایل رکود کتابفروشی ها دانست و در پایان گفت: اگر می خواهید از درآمد حاصل از آن امرار معاش کنید. کتابفروشی‌ها، این ممکن و غیرممکن نیست.»

برواح در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: در این روز تنها عاشقان کوشا این حرفه و کسانی که کتابخانه دارند و اجاره نمی دهند می توانند به کار خود ادامه دهند.

همچنین می توان به کافه کتاب کوچی اشاره کرد، کافه کتابی که با عشق ایجاد شد اما قدرت عشق به نگهداری آن نرسید. پایتخت کوچی یک وام ازدواج برای زوج مشهدی بود که علاقه مند به کتاب خواندن بودند. اما سرنوشت این بود که بسته شود و به فضای مجازی منتقل شود. اکنون آخرین پیگیری‌های ما حاکی از آن است که حتی فروش مجازی «کوچه» هم دیگر رونق ندارد، هرچند در صورت وجود تقاضا می‌تواند از طریق صفحه اینستاگرام خود کتاب‌های مورد نیاز خود را سفارش دهد.

کافه کتاب ستاره ها که بیشتر به فروش کتاب های مذهبی و معنوی شهرت داشت نیز یکی دیگر از کتابفروشی های این شهر است که در ابتدای سال جاری به دلایل مالی و اقتصادی به طور کامل تعطیل شد و دیگر فعال نیست. به گفته رضا فدائی که مدیریت این گروه را بر عهده داشت، این گروه از ابتدای سال جاری به طور کامل تحویل داده شده است.

موضوع تغییر کاربر

اگر بخواهیم عقب نشینی کنیم و نگاهی گسترده تر و کلی تر به داستان داشته باشیم، شاید بد نباشد به سروش، عدالت و عدالت اشاره کنیم. کتابخانه های قدیمی و لوازم التحریر که جلو رفتیم، تعداد کتاب ها کم شده و قلم و دفتر و کاغذ زیاد شده است. دلیل این اتفاق گرانی کاغذ و کتاب است. یعنی اگر هزینه های زیاد در این مدت و زمان در یک مورد منجر به تعطیلی کتابفروشی شود و در حالتی دیگر منجر به فروش بیشتر ابزار و نوشت افزار توسط فروشنده شود.

محمدرضا جنگ بخش، مالک سروش در سه راهی عشر آباد در گفتگویی که سال گذشته در همین زمینه داشتیم، گفت: فروش کتاب بسیار کم است و به تنهایی نمی تواند راه حلی برای هزینه ها باشد. یک فروشنده نمی تواند فقط کتاب بفروشد. از طرفی دیگر کسی نمی‌خواهد کتاب بخرد و بخواند، چون گران است.»

«عادل» و «عادلات» دو مغازه قدیمی دیگری هستند که البته از همان ابتدا در محله سراب کتاب و لوازم التحریر می فروختند، اما این روزها با اینکه هنوز عنوان کتابفروشی را یدک می کشند، بیشترشان فروشنده هستند. از لوازم آموزشی و مدرسه.

میزبانی مجازی “برچسب”.

این داستان اکنون برای کتابخانه دیگری در شهرمان تکرار شده است: کتابخانه علامه که در سال 1374 با فروش کتب مدرسه و لوازم التحریر کار خود را آغاز کرد، اما به تدریج گسترش یافت و کتاب های مختلف را در بر گرفت و سال ها افتتاح شد پناهگاهی برای بسیاری از خوانندگان شهر شد که برای جستجو و یافتن کتاب های مورد علاقه خود به آن مراجعه می کردند. الان اما حدود چهار ماه از خاموش شدن چراغ این فروشگاه می گذرد.

پیگیری‌های ما همانطور که در صفحه اینستاگرام کتابخانه اعلام شده است نشان می‌دهد که دلیل این تعطیلی مشکلات مالی و هزینه‌های بالای اجاره‌بها است که این روزها بسیاری از مردم توان پرداخت آن را ندارند. علامه در صفحه اینستاگرام خود نوشت تا زمانی که موضوع روشن نشود، این کتابفروشی فقط به فروش آنلاین کتاب های خود ادامه می دهد: گذاشتن این پیام آسان نیست، اما گاهی اوقات مشکلاتی پیش می آید که متأسفانه در اختیار ما نیست به مشکلات اقتصادی و افزایش اجاره بها “تا اطلاع ثانوی فقط به صورت فروش مجازی و ثبت سفارش در خدمت شما هستیم.”

معمای بقا که قابل حل نیست

در سال‌های اخیر بارها از مجموعه کتابفروشی‌های قدیمی تهران شنیده‌ایم که در آن کتاب‌خوان‌ها بیشتر و فروش بیشتری دارند. صحنه ما کم کتابخوان ندارد. با این حال، به نظر می رسد که آسمان همه جا یک رنگ است، و روزگار آنطور که کتابخانه ها در هر کجا می خواهند نیست. حداقل برای کتابفروشی هایی که فقط کتاب می فروشند نه هنر و صنایع دستی یا قهوه و امثال آن. آنچه اکنون مشخص است این است که کتابخانه هایی که بودجه و سرمایه لازم و کافی را ندارند راه سختی در پیش دارند.

به نظر می رسد اگر بپذیریم که سرمایه گذاری در مسائل فرهنگی ریسک بزرگی است، این ریسک در مقوله کتاب و کتابخوانی دو چندان می شود، یعنی کسب و کاری که سرمایه گذاری در آن برخلاف بسیاری از مشاغل دیگر با تورم بالا همخوانی ندارد. و به تدریج باید برای اجاره و کارمندان بیشتر بپردازد، شرکتی که حمایت نمی شود و در واقع حمایت قابل توجهی از دولت دریافت نمی کند.