شکیبا افخمی راد یستا; امسال در هجدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران (سینما-گریت) شاهد حضور پررنگ سینماگران مشهدی هستیم. فیلمسازانی که به موضوعات مختلفی چون قهرمانان ملی، مهاجرت، عشق به سینما، دلتنگی، مقاومت و… پرداختند و سعی کردند واقعیت ها را از دید خود برای مخاطب به تصویر بکشند.
در این مدت امیر مسعود سهیلی و امیرطاهر سهیلی با دو مستند «باران سیاه در چشمان من» و «زمزمه های شکسته»، سارا طالبانیان با «ابی»، امید نوریان با «روی میو بافتی؟» و سرنا امینی با مستند « فرزند سوم. مسعود دهنوی برای «عتیقه»، محسن اسلام زاده برای «بهشت کوچک ما»، علیرضا بشینی برای «پشت کوه های علی زنگی» و حسین نژادموسی برای فیلم مستند «هدف بزرگتر» حضور دارند. پرچمداران مستند مشهد در در گزارش بعدی به سراغ سارا طالبانیان، حسین نژادموسی و امید نوریان رفتیم و با آنها درباره کارهایشان گفت و گو کردیم که در ادامه می خوانید.
اثری درباره زندگی شهید الشیرودی
حسین نژادموسی در بخش جوایز ویژه شهید آوینی در فیلم مستند «هدف بزرگتر» حضور دارد. فیلمی مستند از زندگی و روزگار سرشناس ترین خلبان هلیکوپتر ایران شهید علی اکبر شیرودی. در این اثر که توسط مرکز مستند سوره و با مشارکت بنیاد فرهنگی فتح تهیه شده است، نژاد موسی از دوران کودکی شهید شیرودی و ورود او به ارتش شاهنشاهی تا حضور در دوران دفاع مقدس و شهادت را روایت می کند. همچنین با پرداختن به زندگی شهید شیرودی، وارد برخی رویدادهای مهم تاریخی از جمله تشکیل هاوانروها و نقش سپاه و قهرمانان هاوانروس در آغاز جنگ شد.
نجدموسی که در بازه زمانی دی ماه سال گذشته تا آبان ماه سال جاری در ساخت فیلم مستند «هدف بزرگتر» حضور داشت و در شهرهای تهران، کرمانشاه و سرپل ذهاب و همچنین در محل زندگی شهید شیرودی در استان مازندران، پرداختن به قهرمانان کشور است: در رسانه ها و مستندهایمان بیشتر به فرماندهان و رزمندگان سپاه پاسداران می پردازیم. که در جنگ شرکت داشتند مانند بسیج و شعبی. سربازان بحث کردیم اما آنچه در این پروژه برای من مهم بود بحث قهرمانان ارتش جمهوری اسلامی بود. به گفته این کارگردان مستند، در سال های ابتدایی انقلاب، مردم بین نیروهای ارتش و بقیه نیروهای دفاع مقدس تفاوت قائل می شدند، زیرا ارتشیان را آموزش دیده و شاغل در رژیم شاهنشاهی می دانستند.
همین اتفاق باعث شد فضای رسانه ای کشور برای دلاورمردان ارتش کمتر شود، در حالی که در ارتش جمهوری اسلامی عناصر علمی و مذهبی زیادی داشتیم که خدمات زیادی به کشور ارائه کردند. قهرمانانی که ناشناخته مانده اند و تا امروز هیچکس آنها را پیدا نکرده است. کم توجهی به قهرمانان ارتش را کمبودی در سیاست های فرهنگی کشور می دانند و همچنین بی توجهی خود مستندسازان می گوید: در این پروژه سعی کردیم با تلاش خود این کمبود را جبران کنیم. خود را به اشتراک بگذارید و شجاعت قهرمانان ارتش را به تصویر بکشید.
نجدموسی درباره چالش هایی که برای یافتن تصاویر آرشیوی با آن روبه رو بوده است نیز می گوید: معتقدم یک مستندساز باید تمام آرشیوهای موجود موضوع خود را بیابد و سپس تصمیم بگیرد که از چه اسنادی در کار خود استفاده کند. البته تحقق این امر در کشور ما مستلزم کفش های آهنین و تحقیقات فراوان است چرا که متأسفانه هر قسمت از آرشیو در دست یک سازمان است و مکانیسم مشخصی وجود ندارد که بدانیم باید طرف چه کسی باشیم. با این حال خوشبختانه توانستیم آرشیو خوبی از بنیاد فرهنگی روایت الفتح به دست آوریم که در ساخت مستند «هدف بزرگتر» کمک زیادی به ما کرد.
این کارگردان که برای سومین بار در جشنواره سینما حکریت حضور دارد، درباره مزیت های این رویداد می گوید: سینما حکریت یکی از مهم ترین و معتبرترین جشنواره های مستند ایران است و بستر مناسبی برای تماشای آثار است. که هر ساله مستندسازان مشهور داخل و حتی خارج از کشور سعی در ارائه اقدامات خود به این رویداد دارند.
اما همواره انتقاداتی به سازوکار برگزاری جشنواره به ویژه در حوزه جایزه شهید آوینی وجود دارد. در واقع سیاست جشنواره هدایت مردم به سمت آثار بخش ملی است. بنابراین، عموم ترجیح می دهند آثار بخش ملی را برای تماشا در اولویت قرار دهند. همچنین در زمینه جوایز، آثار شهید آوینی بی طرفانه است و آثار داوری فنی ندارند تا عوامل از کار خود بازخورد بگیرند. به نظر من این حادثه بزرگترین آسیب به شهید آوینی است.
تصویری از نگرانی های یک مادر
سارا طالبیان با فیلم مستند اجتماعی «ابی» در بخش فیلمهای کوتاه جشنواره فیلم حقیقت حضور دارد. او این مستند را سال گذشته در افغانستان فیلمبرداری کرده است و داستان زندگی مادری را روایت می کند که با مشکلات مهاجرت فرزندانش به کشورهای مختلف دست و پنجه نرم می کند.
به گفته طالبیان، پسر بزرگ این مادر 12 سال پیش به صورت قاچاقی به ترکیه برده شد و به تازگی توانسته تابعیت سوئد را دریافت کند. او دو ساله است و هنوز در کابل زندگی می کند و می خواهد به عشق موسیقی رپ به ایران و سپس به ترکیه سفر کند. اما مادر داستان تلاش می کند مهاجرت بی پایانی که برای دو فرزند دیگرش اتفاق افتاده را به پسر سومش تکرار نکند، بنابراین می خواهد از مهاجرت او جلوگیری کند.
این کارگردان درباره چگونگی شناخت موضوع مستندش نیز می گوید: از طریق یکی از شاگردانم در سفر هشت روزه به کابل که به عنوان معلم در آنجا تدریس می کردم با این مادر و اتفاقات سخت و عجیب زندگی او آشنا شدم. . مربی جهت یابی. البته در ابتدا اصلاً با من همکاری نکردند، زیرا می گفتند در افغانستان حضور یک زن جلوی دوربین شرم آور است و همه خانواده هایشان مخالف بودند، اما در نهایت آنها را به این کار راضی کردم. ابراز نگرانی و آشفتگی آنها به عنوان نماینده زنان و مادران افغان باید ثبت شود.
طالبیان که سعی کرده در مستند خود مزایا و معایب فضای مجازی را به تصویر بکشد، یادآور می شود: شاید یکی از دلایل دیگری که مرا به ساخت این فیلم واداشت، رابطه عجیب مادر با موبایلش بود، یعنی مادر همیشه این موضوع را داشت. موبایل در دستش بود و از بچه هایش می پرسید.
در واقع این جنبه مثبت فضای مجازی این خانواده بود. در کنار آن سعی کردم برخی از تاثیرات منفی فضای مجازی را بر کودک خردسال خانواده به تصویر بکشم. او که تنها دوازده روز مجوز فیلمبرداری در کابل را دریافت کرده است، از تجربه خود در افغانستان و برخورد با طالبان نیز می گوید: قبل از سفر فکر می کردم وقتی به افغانستان و کابل می روم، طالبان خیلی اذیتم می کنند. اما این اتفاق نیفتاد و آنطور که در اخبار آمده است در حجاب ستیزهجویی صورت نگرفت.
البته همیشه تاکید داشتم که در کار مشکلی پیش خواهد آمد، اما خدا را شکر همه چیز دست به دست هم داد تا فیلم من ساخته شود. این مستندساز در بخشی دیگر از صحبت های خود با اشاره به آثار متعددی که با محوریت مهاجرت تولید شده است، می گوید: فیلم من با سایر آثاری که با محوریت مهاجرت تولید شده اند متفاوت است. در این مستند زندگی مادری که برای حفظ اعضای خانواده اش در کابل تلاش می کند به نمایش در می آید.
مستند «آبه» نیز به گونه ای تولید شد که مخاطبان ایران و سایر کشورهای خاورمیانه با او آشنا شوند. طالبیان که جشنواره فیلم گکرت را فرصتی برای معرفی خود و آثارش می داند، از قصد خود برای ساخت سه گانه مادری خبر می دهد: مستندی با محوریت مادران و مهاجرت در افغانستان ساختم و می خواهم مستند بسازم. مستندی با همین موضوع در ایران و کشور دیگر و مستندی هم درباره خاورمیانه خواهم ساخت.
خاطره بازی با طرفداران قدیمی فیلم
امید نوریان با مستند «دیدایی برای من با پفک های من؟» او در بخش کوتاه مسابقه ملی جشنواره فیلم حقیقت حضور دارد. او در این مستند از کلکسیونرهای تجهیزات سینما می گوید و داستان زندگی کسانی را به تصویر می کشد که از کودکی و جوانی شروع به جمع آوری وسایل سینما کرده اند. نوریان می گوید ایده ساخت فیلم مستند «بفتی در مورد من بخواب»؟ این فیلم را از سال 1396 در ذهن خود داشتیم، اما از آنجایی که کار طولانی برای یافتن سرمایه گذار، تحقیق و به دست آوردن آمار دوربین بازان بود، بالاخره سال گذشته این مستند جلوی دوربین رفت.
در مستند “آیا رویایم را بافتم؟” او با حدود سیزده مجموعه دار تجهیزات فیلم گفت و گو کرد و درباره دلیل انتخاب این افراد توضیح داد: سعی کردیم کسانی را انتخاب کنیم که ارزشمندترین مجموعه ها را داشته باشند و در این زمینه تجربه بیشتری نسبت به دوربین های بازین داشته باشند. مثلاً در فیلم ما فردی است که فیلمبردار مرحوم فردین بوده است.
این کارگردان با اشاره به مشکلاتی که برای جلب رضایت مجموعه داران داشته است نیز می گوید: مجموعه داران عموماً دوست ندارند دیده شوند و جلوی دوربین بایستند به همین دلیل باید برای جلب رضایت آنها تلاش زیادی می کردیم. در این میان کسانی بودند که قبول نکردند، مثلاً در تبریز مسجدی بود و هر چه تلاش کردیم نتوانستیم او را راضی کنیم که جلوی دوربین بایستد.
وی ادامه می دهد: چالش دیگری که با آن مواجه بودیم این بود که این افراد حرف هایی را جلوی دوربین می زدند اما بعد پشیمان می شدند و نمی خواهند در فیلم ظاهر شوند. بنابراین باید آنها را متقاعد میکردیم که چیزی را حذف نکنند و باید فیلم را طوری تدوین میکردیم که به کسی توهین نشود.
نوریان که به همراه حامد بویان تهیه کننده و جلال شعبانی عکاس فیلم مستند «منو راوی بافتی؟» را تهیه کردند. وی به شهرهای تهران، اراک، رشت، تبریز و همدان سفر کرده و می گوید: در این مستند سعی شده است فضای زندگی بزرگان باژان را به تصویر بکشیم و بقای آنها را از تاریخ و شرایط کنونی کشور روایت کنیم. . ملت آنهایی که خاطرات قدیم را حفظ کردند اما ذهنشان در دهه 40 و 50 ماند، به همین دلیل نسل جوان آنها را مسخره می کند.
این کارگردان مستند که برای اولین بار در جشنواره فیلم گکریت حضور خواهد داشت، تایید می کند: در مجموع حضور در جشنواره ها جدای از بحث کسب جایزه، انگیزه کارگردان را برای ادامه راه افزایش می دهد و او را نیز به نظر می رساند. مخاطبان حرفه ای و فیلمسازان برجسته به آثار او گوش دهند و در جامعه هنری با آنها آشنا شوند.
مطالب مرتبط
برنامه کنسرت خوانندگان پاپ در زمستان ۱۴۰۳
کار سخت بسکتبالیستهای آسمان ولایت مقابل شهرداری گرگان
پیشبینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی (دوشنبه، ۳ دی ۱۴۰۳) | صدور هشدار سطح نارنجی در شهرهای بزرگ و صنعتی