هنر و اسطوره در “سِتَمبَکِ دیو” | نمایشگاهی از روایت‌های ایرانی به شکلی نوین در نگارخانه آسمان

برای اطلاع رسانی شهرآرانیوزاین نمایشگاه که تا روز سه شنبه ادامه دارد به دوستداران هنرهای تجسمی این امکان را داد تا در قالبی بدیع و جالب با مفاهیم برگرفته از اساطیر و سنت های کهن ایرانی آشنا شوند.

فضای نمایشگاه مانند چاه فرهنگ بود. گروه هایی از علاقه مندان و تماشاگران زیر هر پانل گرد هم می آمدند و درباره معانی عمیق و نمادهای موجود در آثار صحبت می کردند. گفتگوها در مورد شیاطین و تأثیر اسطوره در هنر مدرن، بسیاری از بینندگان را با دیدگاه تازه ای تحت تأثیر قرار داد. خود بوباکی آبخی نیز با اخلاص و خوش اخلاقی در مورد هر اثر توضیحات مفصلی می داد و به سوالات علاقه مندان پاسخ می داد که گویی هر هنرمند داستانی شنیدنی دارد که روایت آن شنیدنی تر از صحبت های سازنده اثر بود. .

آثار این هنرمند که با سبک های مختلف و ترکیبی از مداد، مداد سبک و کاغذ روح خلق شده اند، نه تنها از منظر بصری، بلکه با ایجاد لایه های روانشناختی، بیننده را به سفری اسطوره ای، تخیلی و شخصیتی دعوت می کنند. داستان ها انعکاس ویژگی های بصری آثار مانند شفافیت فلز و انعکاس چهره مخاطب در آن، حالتی تعاملی به نمایشگاه می بخشید و حس متفاوت و تاثیرگذاری را برای مخاطب ایجاد می کرد.

“Dev Sethamback” فقط یک نمایشگاه نیست. برعکس، فرصتی است برای اندیشیدن به فرهنگ، تاریخ و هنر و گفتگوی صمیمی بین مخاطب و هنرمند. آزمایشی که نشان می دهد چگونه می توان مفاهیم جدیدی را برای هنر مدرن از اساطیر خلق کرد.

گفتگوی ما با بابک فهده خالق نمایشگاه «ستامبکی دو» و برخی از اساتید و هنرمندان حاضر در این نمایشگاه را در ادامه می خوانید. در این گفتگو نظر و نظر آنها را درباره آثار و فضای نمایشگاه جویا شدیم.

بوباکی صبحی، هنرمند خالق آثار نمایشگاه «ستامبک دیو» در ابتدا از رابطه نقاشی و کاردستی می گوید: فوق لیسانس نقاشی از دانشگاه هنر هستم و در مقطع کارشناسی در رشته صنایع دستی تحصیل کردم. ارتباط بین این دو حوزه همیشه برای من الهام بخش بوده است، زیرا باعث شد بیشتر به فرهنگ بومی و سرزمینی که در آن زندگی می کنم توجه کنم. رشته هنرهای عامیانه درک من از سنت ها و میراث فرهنگی را عمیق تر کرد و ادامه تحصیل من در دانشگاه هنر این دیدگاه را به سطح خلاقانه و هنری ارتقا داد.

وی درباره عنوان نمایشگاه «ستامبک دو» توضیح می دهد: این عنوان از ریشه کلمه «ستانبه» گرفته شده است. این واژه در فارسی باستان و متون کهن مانند «شاهنامه»، «کلیله و دمنه» و «کشف الاسرار» فردوسی بسیار به کار رفته و حتی در اشعار ملک البهار نیز دیده می شود. کلمه استمبک در آثارم به معنای وحشتی است که حتی شیاطین از دیدن آن می ترسند و همین مفهوم مرا به تحقیق در اسطوره شناسی و فرهنگ اهریمنی ایران به ویژه در رابطه با اسطوره های زروانی سوق داد. این واژه برای من جذابیت خاصی دارد چرا که از طریق آن می توانم به لایه های فرهنگی و اسطوره ای این سرزمین اشاره کنم.

هنرمند خالق آثار نمایشگاه «ستامبکی دیو» درباره رویکرد مفهومی خود به اسطوره و تأثیر آن بر آثارش ادامه می دهد: آثار من جنبه هنری و زمینه ای دارند و بر اساس اساطیر ایرانی و مفاهیم مرتبط با آن طراحی شده اند. البته به نظر من این آثار ترسناک و غافلگیرکننده نیستند. بلکه ویژگی های مادی دارند که نشان دهنده نوعی شوخ طبعی یا بازیگوشی است. این ویژگی ها الهام گرفته از تجربه نمایش های عروسکی ایرانی است. در این نمایشگاه به جای اینکه صرفا مفاهیم اسطوره ای را به نمایش بگذارم، سعی کردم نوعی گفت و گو بین اسطوره و بیننده ایجاد کنم. در اینجا بیننده نه تنها بیننده بلکه جزئی از اثر است و با نگاه و نگرش خود آن را تکمیل می کند.

فهلی درباره شیوه های هنری به کار رفته در آثارش می گوید: برای خلق آثار از مداد، مداد نور و روش های مختلف استفاده می کنم. کارهای من اغلب در موقعیت های دیجیتال و بارها بر روی ورق روی انجام می شود. روح به دلیل خواص مکانیکی و بازتابی اش برای من جالب است. وقتی بیننده با این آثار روبرو می شود گاهی تصویر خودش را در کار می بیند و این ارتباط بین کار و بیننده برای من بسیار ارزشمند است. از سوی دیگر، تکنیک در آثار من بسیار پویا است. من به جای محدود شدن به یک تکنیک خاص، از ترکیبی از تکنیک های مختلف برای ایجاد یک اثر هنری منحصر به فرد استفاده می کنم. این روش به من این امکان را می دهد که خلاء ذهنم را با کاوش و تجربه پر کنم.

وی درباره تأثیر داستان ها و افسانه های ایرانی در آثارش چنین توضیح می دهد: از کودکی به داستان های مادر و پدربزرگم علاقه مند بودم. این داستان ها مرا به دنیایی پر از شگفتی و تخیل سوق داد و بعدها در جوانی علاقه ام به مطالعه اسطوره ها و افسانه های تاریخی ایرانی عمیق تر شد. این علاقه به مطالعه آثار ادبی و اساطیری، به ویژه قصه های پریان و داستان های کلاژ گونه، در شکل گیری بینش هنری من تأثیر زیادی داشت. آثار من تجسم این افسانه هاست. اما نه به صورت خطی یا منسجم، بلکه به صورت آزاد و خلاقانه.

هنرمند خالق آثار نمایشگاه «بازگشت شیطان» تاکید می کند: یکی از جذاب ترین قسمت های کار برای من خلق کیفیت های مختلف بصری است. به عنوان مثال شفافیت فلز در آثار من و انعکاسی که بیننده در آن می بیند، حس منحصر به فردی ایجاد می کند. این تجربه مخاطب را وادار می کند که خود را جزئی از اثر ببیند و با آن تعامل داشته باشد.

توانایی نتیجه گیری او ادامه می دهد: امیدوارم بتوانم در آینده نزدیک پروژه های دکلاژ تعاملی را در فضاهای شهری اجرا کنم. این رویایی است که فکر می کنم به راحتی محقق می شود. ایجاد چنین ارتباطی نه تنها هنری است، بلکه می تواند تأثیری الهام بخش در زندگی روزمره مردم داشته باشد.

Setambac de Dio، تلفیقی از سنت و نوآوری

مسعود رستگر، کاندیدای علوم فلسفی هنر درباره تأثیر این آثار بر هنر مدرن ایران می گوید: بابک فهدی با نمایشگاه های خود نقش مهمی در گسترش و بازنگری هنر مدرن ایران داشت. در آثار او نه تنها مفاهیم سنتی بازنگری شده است، بلکه با تلفیق مدرنیته به ویژه در عرصه تصویری، نگاهی تازه به هنر مدرن ایران ارائه کرده اند.

وی می گوید: نمایشگاه های این گونه هنرمندان در کنار قابل درک بودن برای مخاطب عام، فرصت بی نظیری را برای ارتباط هنرمندان، دانشجویان و مخاطبان فراهم می کند. این روابط در نهایت به ثروت فرهنگی و هنری جامعه کمک می کند.

این استاد دانشگاه همچنین بر اهمیت شناخت و شناخت این نوع آثار برای نسل جدید تاکید و توضیح می دهد: ما در عصر دیجیتال زندگی می کنیم و قطعا هنری که بتواند در این فضا با مخاطب ارتباط برقرار کند تاثیرگذارتر و ماندگارتر خواهد بود.

رستگار ادامه می دهد: آثار آبه با ترکیب عناصر سنتی و بدیع که به کار برده است، قادر است مفاهیم عمیق و پیچیده را به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم مردم بیان کند. این نمایشگاه تجربه متفاوتی از هنر معاصر ایران به من داد.

ارتباط بین هنرمندان و جامعه هنری؛ فرصتی برای ارتباط بیشتر

فاطمه رسو، مدرس دانشگاه الزهرو درباره نمایشگاه «ستمبکی دو» تاکید می کند: این نمایشگاه خیلی خوب بود. ترکیب بندی و شخصیت هایی که خلق شد برایم جالب بود. به ویژه استفاده این هنرمند از رنگ ها و خطوطی که به شیوه ای مدرن و امروزی به کار می برد، جلوه ای تازه در آثارش ایجاد کرد.

وی همچنین ادامه می دهد: این نوع آثار می تواند برای مخاطبانی که از این نمایشگاه بازدید می کنند جذاب و تاثیرگذار باشد زیرا توانسته هر دو سنت را در بر بگیرد و در عین حال نگاهی تازه به هنر معاصر ایران ارائه دهد.

این مدرس دانشگاه درباره اهمیت برگزاری این گونه نمایشگاه ها در مشهد ادامه می دهد: مدتی است که گالری ها و نمایشگاه های مختلف هنری در مشهد فعال بوده و این نکته مثبتی است. چنین رویدادهایی بین دانشجویان، هنرمندان و عموم مردم ارتباط برقرار می کند و فضای جدیدی برای تبادل افکار و هنر ایجاد می کند.

کشف الگوها و نگرانی های طراحی

علی ناهیدی طراح پوستر نمایشگاه ستمبک دیو درباره تجربه همکاری با بابک آبی می گوید: استاد ابهی قلم خاصی در زمینه فرم مدرن دارد که برایم جالب بود و جذب شدم. در کشف و تحقیق اشکال.

وی در ادامه درباره انگیزه و دغدغه های خود در طراحی این پوستر می گوید: انگیزه اصلی من در این کار نگاه انتزاعی به مسئله خطوط بود. هدف حذف خواندنی بود که معمولاً در طراحی خط اتفاق می‌افتد و بررسی می‌کردیم که اگر این عملکرد و کاربرد را از هم جدا کنیم، چگونه ظاهر می‌شود.

دیو، طراح پوستر Sethamback نیز به فرآیند طراحی آزمایشی اشاره می کند: روش های مختلفی برای به دست آوردن بهترین نتیجه تلاش شد، اما چیزی که من را در این مسیر راهنمایی کرد ایجاد زبان مشترک بین کار استاد و طراحی پوستر بود. ما به دنبال تعدادی فرم بودیم که مطابق با آثار استاد باشد.

ناهیدی در پایان می گوید: در طی مراحل طراحی در تحقیقات به این نتیجه رسیدیم که سبکی و سنگینی طرح ها را برای چشم بیننده بسنجیم. بالاخره به طرحی رسیدیم که نه تنها با زبان هنری استاد همخوانی دارد، بلکه برای مخاطب جذاب و قابل درک است.

ساختار انتزاعی و تطبیق فرم ها با مفهوم نمایشگاهی

فرنازی لشگری طراح پوستر نمایشگاه «ابلیس» درباره روند طراحی این اثر و همکاری با علی ناهیدی می گوید: در این طراحی ابتدا استاد نکات اصلی را مطرح کردند و ما تلاش کردیم. برای استفاده از آنچه که مخاطب در اطراف خود می بیند و می داند، انتزاعی آشنا اما متفاوت.

طراح پوستر Sethamback by Dave ادامه می دهد: برای طراحی این پوستر ابتدا آن را با دست نوشتیم و سپس تغییرات زیادی ایجاد کردیم. تمام اشکالی که در پوستر می بینید از کلمه “stembak” گرفته شده است. این فرم ها به خوبی آشفتگی و پیچیدگی مفهوم نمایشگاه را نشان می دهند.

وی همچنین به مراحل اجرای پروژه اشاره کرد و گفت: ابتدا برنامه ریزی دقیقی انجام دادیم و سپس کار را آغاز کردیم. آقای ناهیدی پوستر را با کاغذهای خودش نوشت و من با تغییراتم حجم دادم. سپس این طرح را وارد سیستم کردیم و با همکاری تیم، فضاهای انتزاعی را که در نظر داشتیم ایجاد کردیم.

پرخاشگری در پایان: این فرآیند کاملاً تعاملی بود. بخشی از کار را من و بخشی دیگر را آقای ناهیدی انجام دادند. در نهایت، این همکاری باعث شد که نتیجه نهایی به بهترین شکل ممکن باشد.

نمایشگاه مهار شیطان با نمایش آثار بابک فاگه تا سه شنبه 4 دی 1403 از ساعت 18 تا 21 در گالری آسمان ادامه دارد. هنردوستان می توانند با آثار این هنرمند آشنا شوند.