مروری بر آخرین نقاشی دیواری احمد منصوب، هنرمند مشهدی | چهره نگاری بسیجی در قاب حماسه

حجت امانیان شهرآرانیوز; به بهانه ارائه کتاب «نقاشی عامیانه»، بیوگرافی و بررسی تحلیلی آثار احمد منسون در افتتاحیه پانزدهمین جشنواره سینمای مردمی عمار در مشهد، به آخرین نقاشی دیواری این هنرمند مشهدی پرداختیم. تصویر چهره شهدا که همان سبک هنری «پرتره» در نقاشی است، از یادگارهای روزهای دفاع مقدس به شمار می رود.

هنرمندان نقاشی در بسیاری از نقاط ایران اسلامی که اغلب با نهادهایی مانند بنیاد شهید همکاری می‌کردند، پس از اطلاع از شهادت یک رزمنده، تصویر خود را بر روی بوم یا دیوار شهر به یادگار گذاشتند و وفاداری خود را به این شهید نشان دادند. شهدا اما به تدریج و پس از پایان جنگ تحمیلی، هنرمندان و پدیدآورندگان این سبک به فراموشی سپرده شدند و شاید کمتر کسی علاقه مند به ادامه این مسیر هنری و معنوی با ظهور ابزارهای دیجیتال و توسعه گرافیکی بود.

احمد منصوب که برادر شهید هنرمند است یکی از هنرمندان این سبک نقاشی است. پس از جنگ در ادامه کار نقاشی، پرتره شهدا را نیز خلق کرد. شهرت او در ایجاد نقاشی های دیواری و پرتره شهدا باعث شد تا از سراسر ایران برای خلق آثاری مرتبط با شهدا دعوت شود. همین اصرار بر پاسداشت و ترویج این سبک ارزشمند، وی را بر آن داشت که در روزهای مبارک سال 1403 از «نجف کربلا» عبور کند و با شرکت در راهپیمایی شهدای مدافع حرم عراق، تصاویری از این شهدا خلق کند.

جدیدترین نقاشی دیواری احمد منصون به مناسبت هفته دفاع مقدس در مشهد رونمایی شد. این اثر مجموعه ای از هنرهای اصیل ایرانی است که تایید و بخشی از اجرای آن را به همراه استاد نصیر علی آبادی بر عهده داشته است. «از قصه دیروز تا قصه امروز» نام این نقاشی دیواری است که بر روی دیوار سازمان ارتباطات سپاه مشهد در زمینی به مساحت 800 متر مربع ایجاد شده است. این اثر 40 شهید یگان های رزمی خراسان در دوران هشت سال دفاع مقدس را در قالبی داستانی و حماسی ارائه می کند.

آغاز این اثر، اشعار حماسی فردوسی و قطعاتی از ابیات «ایران نباید، تن من نیست» است که سرگذشت مردم و قهرمانان ایرانی را بر پیکر بی جان این دیوار به تصویر می کشد. در ادامه این دیوار رودخانه ای متلاطم را می بینیم که عناصر و مکان هایی برگرفته از هنر نقاشی ایرانی است که برگرفته از اشعار و صحنه های دفاع مقدس فردوسی است. وی در میانه این رودخانه منصوب شد و با به تصویر کشیدن نمادهای هر یک از شهدا و صحنه های نبرد سعی در ارائه سرگذشت رزمندگان دفاع مقدس و شخصیت هر یک از شهدای اربعین داشت.

از نکات قابل توجه این اثر در مقایسه با سایر آثار دیواری تعیین شده، توجه به جزئیات پرتره ها و استفاده از سبکی واقع گرایانه در ترسیم چهره و تصاویر است. از آنجایی که تعداد محدودی از عکس های شخصی و یا آلبوم اکثر شهدای دفاع مقدس وجود دارد، منصور سعی کرد برای هر شهید بدن و تصویری مناسب با جزئیات لازم بسازد. این ترکیب هنری با حفظ وحدت در تکنیک نقاشی این اثر، از طریق کنترل هوشمندانه استفاده از هر سبک و رئالیسم حاصل شد.

یکی دیگر از جنبه های هنری این نقاشی دیواری، پیوند شخصیت و اشعار فردوسی با اشعار زیبای علی ریزو مهرداد برای معرفی هر شهید با همان قالب اشعار و مضامین عالی شهنما است. این شیوه ترکیبی هماهنگ و حماسی برای تقدیم شهدای واحد مخابرات ساخته است. همانطور که می توانید تصور کنید، داستان های این کودکان و قهرمانان ایرانی قرن ها پیش توسط خود فردوسی در «شاه نما» نقل شده است و احمد منصوب توانست آنها را کشف کند و شعر مهرداد را بکشد و پیدا کند. امکان ادامه روایت آن

از سوی دیگر این اشعار دارای نکات مهمی در معرفی شهید، شرح شخصیت و صفات اخلاقی، دفن پیکر یا محل معراج و شهادت و… است. استفاده از خط رجبعلی رشیدی نیز بر زیبایی این نقاشی دیواری می افزاید. آنچه این اثر هنری و هنرمند انقلابی را ارزشمندتر می کند پیوند حماسه و ادبیات بومی با حماسه سازان و قهرمانان مدرن سرزمین خود است. هنر انقلاب اسلامی در عین حال که با پشتوانه ادبیات کهن ایران رو به رشد است، امروزه به برکت اثر و نقاش فاخر، این امکان را پیدا کرده است که با استفاده از آثار او به شکلی جدید و امروزی به نمایش گذاشته شود. کهن الگوهای بومی، برای موضوعات مدرن، باید به شکل بومی نیز بپردازند.

با استفاده از ایده این تابلوی دیواری ارزشمند می توان در ارائه حماسه ها و قهرمانان رشته های مختلف هر چاپ در کنار ادبیات ملی و کهن با سایر رشته های هنری قدم گذاشت. این موضوع به هنرمندان ایران اسلامی این امکان را می دهد که با سهولت بیشتری به دغدغه های مهم هنر انقلاب اسلامی در کشور خود پاسخ دهند و در ارائه و پاسداشت توانمندی های بومی و فرهنگی خود تلاش بیشتری کنند.