تدابیر نظامی امام حسین(ع) در عاشورا

به گزارش سایت جهان نیوز به نقل از تسنیم، در روز عاشورا می بینیم که امام حسین (علیه السلام) یاران خود را یکی پس از دیگری به میدان فرستاد و هر کدام با ورود به میدان به تلاوت پرداختند. رجازی خود را معرفی کرد و جنگید. به همین دلیل است که می بینیم قیام او در تاریخ جاودانه شده است.

در روز عاشورا تعداد لشکر امام حسین (ع) ۷۲ نفر بود. این در حالی بود که عبید الله بن زیاد حدود 35000 مرد کوفی را مسلح کرده و برای شهادت امامشان به میدان کربلا فرستاده بود. اما وقتی شرح جنگ روز عاشورای سال 61 هجری قمری را در منابع مختلف می خوانیم، برایمان روشن می شود که تعداد تلفات لشکر عمر بن سعد بسیار زیاد بوده و جنگ، که ممکن است. برای ما بدیهی به نظر می رسد در مدت کوتاهی بیشتر باشد و از سحر تا غروب بود و تا غروب ادامه داشت.

برای دانستن دلایل این موضوع لازم است برنامه های نظامی امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا را بشناسیم و نوع تشکیل لشکر آن حضرت را مرور کنیم تا پاسخ این گونه ابهامات روشن شود. .

وی در گفت وگویی که با حجت الاسلام علی حیدری از علمای اسلام داشت، به بررسی برنامه های لشکرکشی و جنگی امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا پرداخت. آن‌طور که این کارشناس مذهبی توضیح می‌دهد، رسم اعراب این است که اگر کسی در زمان جنگ درخواست جنگ تن به تن کرد، به درخواست او احترام می‌گذارند و به صورت گروهی به او حمله نمی‌کنند.

امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا نیز از همین شیوه جنگی استفاده کرد تا مدت جنگ به دلیل کم بودن لشکریانش بیشتر شود و هر یک از یارانش حماسه ای داشته باشند.

به این ترتیب در روز عاشورا می بینیم که امام حسین علیه السلام یاران خود را یکی پس از دیگری می فرستاد و هر یک با ورود به میدان، الرقازی می خواند و خود را معرفی می کرد و جنگید. به این ترتیب امروز می بینیم که پیام قیام امام حسین (علیه السلام) در تاریخ ماندگارتر شده است و برای هر یک از شهدای کربلا ماجراها و مصیبت هایی پیش می آید.

نکته مهم و قابل توجه این است که ارتش عمر سعد از این اصل جنگی که در آن زمان رایج بود پیروی نمی کرد. غالباً وقتی شخصی از لشکر امام حسین (ع) وارد میدان می شد، گروهی از لشکر عمر سعد به او حمله می کردند. البته همین رفتار می تواند در بیداری برخی از دشمنان موثر باشد. زیرا دیدند که ارتش دشمن هیچ گاه به حداقل حقوق بشر پایبند نبود و این موضع جنایت آنها را به وضوح آشکار کرد.

تشکیل لشکر امام حسین (علیه السلام)
برای شناخت نحوه مبارزه امام حسین (علیه السلام) باید از تشکیلات نظامی آن لشکر در روز عاشورا شناخت. آرایش نظامی که امام حسین علیه السلام در برابر لشکر دشمن داشت چه بود؟
صبح روز عاشورا امام حسین علیه السلام با یاران و اهل بیت خود نماز جماعت خواند. پس از آن لشکریان خود را به صف کردند و در این میان زهیر بن القین را فرمانده میمنه یعنی جناح راست لشکر قرار دادند و مصره یعنی جناح چپ لشکر را برای حبیب بن مظاهر گذاشتند. . . در این حال حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام را به پرچمداری برگزیدند و لشکریان را در مقابل خیمه ها قرار دادند. به این ترتیب خیمه هایی پشت سر ارتش برپا شد.

این در حالی است که می دانستند لشکر اندک آنها در برابر لشکر چند هزار نفری عمر بن سعد به شهادت می رسد.
این درست است. امام حسین علیه السلام بیش از دیگران به این موضوع داناتر بود و از همان ابتدا این موضوع را برای یاران خود متذکر شد. همه می دانستند که با این همه تجهیزات نظامی نمی توانند بر این لشکر سی و پنج هزار نفری غلبه کنند، اما به دلیل ایمان واقعی خود به خدا توکل کردند و به عنوان فردی که خود را پیروز میدانستند وارد میدان شدند. حتی در تمام طول مبارزات شهدای کربلا می توان دید که شجاعت و رشادت این مردان شبیه به کسانی است که خود را پیروز میدان می دانند.

گرچه حقیقت امر این است که امام حسین علیه السلام و یارانش در میدان پیروز بودند. زیرا حق با آنان بود و خداوند متعال در قرآن کریم وعده داده است که باطل را می توان از بین برد.

رعایت اصول نظامی در جنگ نامتقارن
اما به هر حال این لشکر اندک امام با ایمان و شجاعت و راستی در مقابل آن لشکر عظیم صف آرایی کردند و شامل حق و راهپیمایی و قلب لشکر و شوالیه و پیاده نظام امام به همه یاران خود دستور داد که در این نبرد نابرابر قوانین نظامی را رعایت کنند.

چرا این همه اصول نظامی رعایت شد؟
چون حق با آنها بود و می دانستند که اگر کشته شوند باز هم پیروز میدان خواهند بود. علاوه بر این موضوع، معلوم است که لشکر امام حسین علیه السلام در آن شرایط بحرانی تسلیم نشدند و همه باید جان امام خود را حفظ می کردند و البته در این راه ایستادند. مقاومت کردند تا به زندگی مبارک امام حسین علیه السلام دست نزنند.

در عین حال در روز عاشورا یاران باوفای امام حسین (علیه السلام) از یکدیگر جدا نشدند و اجازه ندادند دشمنان تا آنجا که می توانستند به امام حسین (علیه السلام) برسند. .

اقداماتی که دشمن را خسته کرد
در اینجا این سؤال مطرح می شود: با اینکه تعداد یاران امام حسین (علیه السلام) بسیار کم بود، چرا این جنگ تا عصر عاشورا ادامه داشت؟ چرا زودتر تموم نکردی؟
لشکر عمر بن سعد می خواستند جنگ را هر چه سریعتر به پایان برسانند و امام حسین علیه السلام و یارانش را هر چه سریعتر به شهادت برسانند تا بتوانند هدایای عبید الله بن زیاد و یزید ملعون را به دست آورند. اما جالب اینجاست که همین تعداد از یاران امام حسین (علیه السلام) با چنان شجاعت و جسارت در میدان حاضر شدند و جنگیدند که ساعت ها جنگ ادامه داشت.

آنچه جلب توجه می کند این است که امام حسین (علیه السلام) نقشه های جنگی دقیق و حساب شده ای داشت و توانست مدت ها در مقابل دشمن ایستادگی کند. همرزمانش در فنون و آموزش های جنگی تبحر بالایی داشتند و هر یک می توانستند مدت طولانی در میدان جنگ با دشمنان بجنگند.

این در حالی بود که لشکر دشمن به هر وسیله و هر وسیله ای وارد میدان جنگ شده و به یاران معظم له حمله می کند. گروهی تیراندازی می کردند، برخی تن به تن می جنگیدند، برخی نیزه می انداختند و به صورت شوالیه و پیاده بودند. اما یاران امام حسین علیه السلام به خوبی در مقابل دشمن ایستادگی کردند و با تدابیر نظامی آن حضرت در هر مرحله از امام خود دفاع کردند.

چرا یاران امام یکی پس از دیگری وارد میدان جنگ شدند؟
اما در حادثه جانسوز کربلا می بینیم که یاران امام حسین (علیه السلام) یکی پس از دیگری از ایشان اجازه می گیرند تا به میدان نبرد بروند. چرا نیروهای امام همه با هم وارد میدان نشدند بلکه یکی پس از دیگری به میدان نبرد رفتند؟
رسم اعراب این بود که اگر کسی می خواست تن به تن در جنگ ها بجنگد، به خواسته اش احترام می گذاشتند و دسته دسته به او حمله نمی کردند. امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا از این حربه نظامی استفاده کرد تا به دلیل کم بودن لشکریان، مدت جنگ بیشتر شود و هر کدام از یارانش حماسه ای داشته باشند.

به این ترتیب در روز عاشورا می بینیم که امام حسین علیه السلام یاران خود را یکی پس از دیگری می فرستاد و هر یک با ورود به میدان، الرقازی می خواند و خود را معرفی می کرد و جنگید. به این ترتیب امروز می بینیم که پیام قیام امام حسین (علیه السلام) در تاریخ ماندگارتر شده است و برای هر یک از شهدای کربلا ماجراها و مصیبت هایی پیش می آید.

نمایش جنایی بزرگ
اما ارتش دشمن این اصول جنگ را رعایت نکرد.
که آن را. لشکر عمر بن سعد از این اصل جنگی که در آن زمان در میان آنها رایج بود، پیروی نکردند. هرگاه مردی از لشکر امام حسین (ع) وارد میدان می شد، گروهی از سپاه عمر بن سعد به او حمله می کردند. البته همین رفتار می تواند در بیداری برخی از دشمنان موثر باشد. زیرا دیدند که ارتش دشمن هرگز به حداقل حقوق بشر پایبند نیست و این وضعیت جنایت آنها را به وضوح نشان داد.

حمله دشمن از عقب شکست خورد
یکی دیگر از رفتارهای غیراخلاقی که در برخی از جنگ های دوران اسلام صدر مشاهده می کنیم این است که دشمن گاهی از پشت به ارتش مخالف حمله می کند. می خواهیم بدانیم آیا در روز عاشورا چنین حادثه ای رخ داده است؟
خوشبختانه تا پس از رحلت امام حسین (علیه السلام) این اتفاق نیفتاد. زیرا از اولین باری که وارد صحرای کربلا شد، به فکر تدابیری بود که راه دشمن را تا عقبه لشکر مسدود کند.

ابتدا امام حسین (علیه السلام) نکاتی را در رابطه با برپایی خیمه ها بیان کردند. از جمله اینکه وقتی جنگ شروع می شود، کودکان و زنان امنیت بیشتری دارند و از سوی دیگر، دشمن حداقل توانایی و فرصت حمله را دارد.

به همین دلیل است که وقتی وضعیت خیمه‌ها را مرور می‌کنیم، می‌بینیم که امام حسین (علیه‌السلام) دستور داد خیمه‌هایی را در مکانی برپا کنند که در پشت آن‌ها نیزار است.

این امر باعث می شد که ارتش از پشت به خیمه ها یا سپاه امام حمله نکند. طبری این مطلب را ثبت کرده و در داستان خود نوشته است، هنگامی که امام حسین علیه السلام برای جنگ از یک طرف به سوی کربلا حرکت کرد، نی و گیاه را پشت سر خود گذاشت و خیمه برپا کرد.

حفر سنگر پشت چادرها
در منابع دیگر آمده است که یاران امام حسین علیه السلام در کنار رود فرات خیمه هایی برای امام و اهل بیت برپا کردند و خیمه های خود را در اطراف خیمه اش برپا کردند.

در همان حال پشت خیمه ها یا پشت نیزارها حفره ای بود مثل نهر امام حسین علیه السلام دستور داد شب عاشورا آن را حفر کنند، پس چیزی شبیه خندق در آن درست کرد. هیزم و یونجه می ریزد تا دشمن حمله کند و آنها را به آتش می کشد و مانع دیگری برای حمله از پشت دشمن فراهم می کند.

آیا هیچ راهی برای رسیدن دشمن به مرکز خیمه ها وجود نداشت؟
اتفاقاً امام حسین (علیه السلام) و یارانش برای این موضوع تدبیری اندیشیده اند. از این رو یارانش به دستور حسین علیه السلام در شب عاشورا خیمه های خود را کنار هم گذاشتند و از سه طرف با طناب به هم بستند. به این ترتیب از جبهه فقط یک راه برای رویارویی با دشمن وجود دارد و ارتش دشمن نمی تواند به وسط خیمه ها برسد.

تلفات زیاد در میان صفوف ارتش عمر سعد
این تاکتیک ها و راهبردهای مبارزه در عاشورا چقدر موثر است؟
اگر این روش ها نبود و اعمال نمی شد، لشکر عمر بن سعد معون به راحتی در روز عاشورا از پشت به لشکر امام حسین (علیه السلام) حمله می کرد و در همان لحظه جنگ شروع می شد. به سادگی آنها را محاصره می کردند و شهید یا اسیر می کردند. در حالی که نی ها را پشت خیمه ها می گذاشتند، خندق و آتش زدن نیزارها، علاوه بر جمع آوری خیمه ها و بستن آن ها به هم، مانع نفوذ دشمن می شد و راه را جلوی آنها می بست.

چه میزان خسارت به ارتش دشمن وارد شد؟
اتفاقاً ارتش عمر بن سعد با این حربه ها افراد زیادی را کشت. به طوری که فقط از یک طرف می توانستند به امام حسین (علیه السلام) و یارانش حمله کنند، اما دست لشکر امام برای مقابله با آنها باز بود.

بنابر گزارش ها، لشکر دشمن وقتی می خواستند حمله را از صبح روز دهم محرم آغاز کنند، ناگهان در مقابل انبوهی از دود و آتش سوزان اطراف خیمه امام و یارانش قرار گرفتند. به همین دلیل حتی چشمانشان جلوی چادرها بسته شد و مانع دیدشان شد. به این ترتیب یاران امام توانستند مدت زیادی در مقابل دشمن مقاومت کنند و تعداد زیادی از آنان را منهدم کنند.

در گزارش طبری آمده است که تا ظهر نبرد سخت و بی سابقه ای با دشمن داشتند و دشمنان به دلیل نزدیک بودن خیمه ها به هم، فقط از یک سو توانستند حمله کنند.

در این میان عمر بن سعد گروهی از سپاه خود را برای تخریب خیمه ها فرستاد تا آنها را در محاصره خود تصرف کند. اما آنها هم نتوانستند این کار را انجام دهند. زیرا اصحاب حسین علیه السلام دسته دسته سه یا چهار نفری در بین خیمه ها کمین کرده بودند و چون دشمن به سوی خیمه ها آمد آنها را ویران کردند.

بدین ترتیب تعداد قربانیان ارتش عمر بن سعد افزایش چشمگیری پیدا کرد و از این اقدام نتیجه ای به دست نیاوردند. در اینجا عمر سعد دستور داد خیمه ها را آتش بزنند.

آیا توانستند خیمه ها را آتش بزنند؟
در این مرحله یاران امام حسین (علیه السلام) می خواستند از آتش زدن خیمه ها توسط دشمن جلوگیری کنند. حضرت فرمود: بگذارید خیمه را بسوزانند، زیرا اگر آن را بسوزانند نه می توانند بگذرند و نه برسند.

به این ترتیب دشمن بخشی از چادرها را که مانعی بر سر راه خود می دید، آتش زد. اما همانطور که امام حسین (علیه السلام) فرمودند باز هم نتوانستند از این مسیر عبور کنند و در دایره دفاعی یاران امام نفوذ کنند. بدین ترتیب لشکر امام حسین (علیه السلام) توانست تا آخرین نفر در مقابل این جمعیت انبوه مقاومت کند.